Birçok insan güzellik algısının görsellikle sınırlı olduğunu düşünür. Gerçekte, karşımızdaki insanın bize güzel ve çekici gelmesini sağlayan çok fazla değişken mevcuttur. Bu yazımda, bahsettiğim değişkenlerden biri olan kokuyu ele almaya ve “güzellik algımızı sadece görsellik mi belirler ? ” sorusunun cevabını vermeye çalıştım.
Güzellikle ilgili yaptığımız değerlendirmeler sadece görsel algılarımızla mı ilgilidir ?
Tabi ki hayır. Diğer duyularımız da güzelliği değerlendirme sürecinde görsel duyularımız kadar hatta bazen daha fazla rol oynayabilir. Koklama duyumuz da bunlardan bir tanesidir. Koku, tercih etme olasılığımızın olduğu eşlerin yaşı, cinsiyeti, doğurganlığı, duyguları ve sağlığı açısından birçok bilgi taşıma kapasitesine sahiptir. Kokunun içerdiği bilgi, koku molekülleri aracılığıyla taşınır. Bu bilgi aktarımı hayvanların neredeyse tüm davranışlarında etkilidir. İnsanların da davranışlarının üzerinde bilinçdışı bir etki göstermektedir.
Bir dişi fareye çiftleşebileceği erkek fare seçenekleri sunulduğunu düşünelim. Dişi fare seçenekler arasında tercih yaparken gelişigüzel davranmaz. Aksine; kendi genetik kodundan farklı gen koduna sahip fareleri tercih eder. Peki ama fare bu bilgiye nasıl ulaşıyor ? Mesele “Temel doku uygunluk kompleksi” ( Major histocompatibility complex- MHC) isimli bir gen kümesiyle ilgilidir. Bu gen kümesi bağışıklığımızın ana oyuncularındandır. Fareler eş seçerken MHC genleri kendisinden farklı olan eşleri tercih ederler. Bu sayede dünyaya gelecek yavrularının gen havuzu hep aynı kalmaz; her çiftleşmeyle havuz daha da genişler. Üstelik fareler bunu büyük ölçüde kör oldukları halde yapabilirler. Burunlarının içindeki bir organ havada taşınan kimyasallar olan feromonları algılar. Bu sayede fareler doğru tercihi yapabilirler.
Peki insanlar da bu şekilde mi tercih yapıyor ?
Bunu tam anlamıyla cevaplamamız şu anda mümkün değil gibi gözüküyor. Fakat, yapılan son çalışmalar insan burnunun içinde bulunan bazı reseptörlerin farelerdeki gibi havadaki feromonları algılayıp değerlendirdiklerini göstermiştir.
Bern Üniversitesi’nde bu konuyla ilgili bir çalışma yürütülmüştür. Buna göre; çalışmaya katılan kız ve erkek öğrencilerin MHC ölçümleri yapılmış ve erkek öğrencilere ter emici pamuk tişörtler dağıtılmıştır. Daha sonra labaratuvar ortamında kız öğrencilere bu tişörtler koklatılmış ve içlerinden hangi vücut kokusunu tercih ettikleri sorulmuştur. Sonuç ilginç şekilde farelerle benzer çıkmıştır. Kız öğrenciler de dişi fareler gibi MHC’leri kendilerine benzemeyen erkekleri tercih etmişlerdir. Burnumuz biz farkında olmadan bizim tercihlerimizi etkiliyor ve soyumuzu daha farklı gen havuzuyla sürdürmemizi olanaklı hale getiriyor. Yani, güzellik algımızı sadece görsellik mi belirler ? sorusunun cevabı “hayır”dır.
İnsan feromonlarının çiftleşme dışında da görünmez etkilerinin olduğu ortaya çıkmıştır. Örneğin; yeni doğan bebekler, temiz bezlerden daha çok, annelerinin memelerine sürülmüş bezlere doğru yönelmişlerdir. Bir başka örnek de kadınların adet dönemleriyle alakalıdır. Buna göre; Kadınların adet döngüsünün süresinin bir başka kadının koltuk altı terini kokladıktan sonra değişebildiği düşünülmektedir.
Sonuç olarak şunu söyleyebiliriz; Beynimiz biz farkında bile olmadan geleceğimizin kodlarını belirleyen mükemmel bir mekanizmayla donatılmıştır. Ve bu donanımlar yüzyıllar boyunca nesilden nesile daha da mükemmelleşerek aktarılmaktadır.
Yazar:
Uzman Klinik Psikolog & Psikoterapist & Cinsel Terapist
Mehmet KAYA
